Bản Sưng - Tìm về sự yên lặng

Ở một vùng xa xôi, cách Hà Nội khoảng 100 km, có một làng tên là Xóm Sưng, nép mình bên chân núi Biều, xã Cao Sơn, huyện Đà Bắc, tỉnh Hoà Bình. Đây là một nơi không có sóng điện thoại, khiến cuộc sống ở đây trở nên yên bình và lặng lẽ.

Trong không gian tĩnh lặng của Xóm Sưng, bạn nghe thấy tiếng gió xào xạc trên những cây Dó, tiếng trẻ em vui đùa khắp làng. Cuộc sống ở đây diễn ra chậm rãi, cho phép bạn lắng nghe nhịp đập của trái tim và hít thở trong không khí trong lành, từ mùi cây, mùi gỗ cho đến những hương vị độc đáo của vùng đất này.

Đến Xóm Sưng, một chuyến đi tương đối dễ dàng trong khoảng 2 giờ từ thành phố Hà Nội, bạn sẽ gặp 73 hộ gia đình sống tại đây. Mặc dù chỉ có một vài nhà làm homestay, nhưng dù bạn lang thang ở đâu trong làng, bạn sẽ luôn có người địa phương sẵn lòng trò chuyện và hướng dẫn bạn khám phá bản làng.

Theo kể lại, Xóm Sưng đã có từ hơn 300 năm trước đây. Ban đầu, nó được gọi là xóm Sâng, theo tên một loài cây phổ biến ở khu vực này. Tuy nhiên, do phát âm khó khăn, người dân đã đọc sai thành Sưng và tên này đã trở nên phổ biến hơn. Cũng có người nói là do dân bên ngoài khi đi bộ lên đến xóm thì sưng hết cả chân nên người ta gọi đây là xóm Sưng!

Xóm Sưng từng có một quá khứ khá khó khăn về giao thông. Con đường dẫn lên Xóm Sưng rất khó đi, người dân trong làng phụ thuộc chủ yếu vào việc đi bộ. Điều này đã gây ra nhiều tai nạn và chấn thương cho phụ nữ và trẻ em trong làng. Do đó, tên Sưng mang trong mình một phần tính "lịch sử" của khó khăn và vất vả mà người dân đã trải qua.

Bảo tồn ngôn ngữ và văn hoá: Lớp học tiếng Dao ở Bản Sưng

Ở Xóm Sưng, có một điều quan trọng mà tất cả người Dao Tiền đều tuân thủ và coi trọng. Đó là tất cả đàn ông Dao Tiền phải biết ngôn ngữ của mình để thờ cúng tổ tiên. Phụ nữ Dao Tiền có những đặc quyền độc đáo hơn so với phụ nữ trong truyền thống, đặc biệt là trong việc lấy chồng và sinh con. Tuy nhiên, tất cả phụ nữ ở đây đều có một bàn tay đen, bởi từ khi 10 tuổi, họ phải tự nhuộm vải để tạo ra bộ trang phục truyền thống cho chính mình.

Ở Bản Sưng, ngoài những món ăn mang đậm hương vị núi rừng như thịt lợn thả rông, gà đồi, cá sông Đà và rau rừng, còn có những đặc sản độc đáo không giống ai khác, từ quá trình chế biến đã thể hiện sự kiên nhẫn phi thường của người làm.

Một món đặc sản đáng kể là rượu Hoẵng. Ban đầu, loại rượu này được gọi là "rượu tiêu bầu," một cái tên thơ mộng, nhưng sau đó dân bản đổi thành "rượu Hoẵng" để dễ nhớ. Rượu Hoẵng được chế biến từ gạo mà không có sự tham gia của con hoẵng nào. Quá trình ủ men từ cơm tương tự như cách làm rượu ở các vùng khác, nhưng quá trình chưng cất lại hoàn toàn khác biệt.

Thường thì rượu được nấu trên lửa, khi rượu sôi, hơi bốc lên và tụ thành giọt rượu. Rượu Hoẵng lại được nấu bằng sức nóng của than, tức là người dân không sử dụng lửa mà phải vần than, sử dụng sức nóng vừa đủ để đợi rượu sôi lên. Khi rượu đã sôi, họ vẫn tiếp tục vần than để cơm và rượu kết hợp đều, mang lại mùi thơm dịu ngọt. Sau đó, người dân sẽ lấy ra tinh chất vàng mềm mượt giống màu rượu nếp cái hoa vàng, cho vào lu sành và đặt xuống nền đất lạnh. Quá trình sử dụng sức nóng từ than thay vì sức nóng từ lửa tạo ra rượu Hoẵng có độ quyến rũ đặc biệt, vừa thong thả, dịu dàng và khiến người ta say mê không ngờ.

Việc chế biến rượu Hoẵng theo phương pháp này mất rất nhiều thời gian, nhưng đó cũng chính là bí kíp tạo nên sự quyến rũ đầy mê hoặc của rượu Hoẵng, vừa thảnh thơi, dịu dàng mà cũng khiến người ta chìm đắm vào trạng thái không ngờ.

Bên cạnh ánh lửa bập bùng, có những câu chuyện về cuộc sống của người Dao Tiền tại Bản Sưng, những phong tục cưới xin và trang phục truyền thống được kể lại. Tất cả những điều này hòa quyện với cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp, tạo nên một bức tranh ấm áp và lôi cuốn đến mê hồn.

Cuộc sống của người Dao Tiền ở Bản Sưng được thể hiện qua những câu chuyện truyền thống được truyền từ đời này sang đời khác. Những câu chuyện này tường thuật về tình yêu, gia đình, và những khát vọng trong cuộc sống hàng ngày. Các phong tục cưới xin và trang phục truyền thống cũng là một phần không thể thiếu trong văn hóa của người Dao Tiền, tạo nên sự đặc biệt và độc đáo cho cộng đồng.

Tất cả những câu chuyện, phong tục và trang phục truyền thống này hòa quyện với cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp của Bản Sưng. Thảm cỏ xanh, hoa lá rực rỡ và không khí trong lành tạo nên một không gian ấm cúng và đẹp mắt. Đó là một bức tranh tuyệt vời, một sự kết hợp hài hòa giữa con người và thiên nhiên, mang đến một trải nghiệm tuyệt vời cho những ai đến thăm Bản Sưng.

Bản Sưng của người Dao Tiền nằm gần núi Biều, xã Cao Sơn, huyện Đà Bắc, tỉnh Hoà Bình, cách Hà Nội khoảng 100 km và mất khoảng 2 giờ đi ô tô theo Google Maps.

Xóm Sưng có 73 hộ gia đình, trong đó chỉ có 3 nhà làm homestay. Tuy nhiên, dù chỉ ở đây 2 ngày, du khách sẽ luôn có người bản địa sẵn sàng trò chuyện và làm hướng dẫn viên du lịch để dẫn bạn khám phá các cung đường đẹp của vùng này.

Một điều thú vị về văn hoá riêng của xóm Sưng là cách gọi người cao tuổi. Ở đây, người ta hay gọi các người cao tuổi là "bố" và "mẹ", thể hiện sự tôn trọng và mối quan hệ gia đình mạnh mẽ trong cộng đồng.

Ngoài ra, ở Bản Sưng, nếu có trường hợp một gia đình không đủ điều kiện chăm sóc con cái, họ có thể cho người khác nuôi dưỡng. Gia đình nhận nuôi và người nhận con trở thành bạn bè, cùng vun đắp và theo dõi sự trưởng thành của đứa trẻ đó. Đây là một truyền thống độc đáo và tình cảm trong xã hội người Dao Tiền tại Bản Sưng, thể hiện lòng nhân ái và sự chia sẻ đồng lòng trong cộng đồng.